Selim ATAŞ
TÜRKLER VE TÜRK DEVLETLERİ: KARAHANLILAR 1
940 YILINDA SON BULAN UYGURLAR İLE AYNI YIL KARAHANLILAR’IN KURULUŞU
Onuncu asrın başlarında Orta Asya Türk dünyası siyasi bir dağınıklık içinde idi. Büyük Türk Hakanlığı’nın temsilcisi olan Uygurlar, bu vasıflarını kaybetmiş, Doğu Türkistan’da sıkışarak; askeri kudreti bulamayan bir devlet durumuna düşmüştü. Türk boyları merkezi idareye tabi olmazken, müstakil beylikler halinde yaşıyorlardı.
Sekizinci asrın başlarında bazı Türk zümre ve sınıfları İslamiyet’i kabul etmiş ve Abbasi İmparatorluğu bünyesinde kuvvet ve iktidar sahibi olmuşlardı. Ancak Uzak Doğu’ya ulaşan geniş saha içerindeki büyük Türk kitleleri, henüz bu ilahi dinin varlığından ve mevcudiyetinden habersizdiler. Arap ordularının istila hareketlerinden sonra başlaya ihtida hadiseleri de mevzii kalmıştı. 868 yılında kurulan ilk Müslüman Türk Devleti Tulunoğulları, Asya’ya hayli uzak bir bölgede, Mısır’da hüküm sürüyordu.
Fakat onuncu asra girilince, adeta bir ihtilal vuku buldu. Önce 921 yılında Bulgar Türkleri, arkasından Uygurların batısında yaşayan Yağma Çiğil Argu ve Karluk Türkleri de İslamiyet’i kabul ettiler.
YENİ BİR HANEDAN
Bütün bu kabilelerin ihtida etmesine sebep, yüzyıldan beri Batı Kağanlığı’na hakim bulunan Karahan Hanedanı’ndan Satuk Buğra Han’ın Müslüman oluşudur. Tahminlere göre 200 bin çadır halkı, hepsi birden Hak dinine geçmişlerdi.
Daha önce Karahan Kağanları şaman idiler. Şamanizmin vahdaniyet ve ahiret telakileri ile insanları eşit sayan ve vicdan hürriyetine kıymet veren esasları, İslami kaidelere çok yakındı. Bu yüzden Türkler Müslümanlığı benimsemekte ve ona intibakta hiç güçlük çekmediler.
Abdulkerim adını alan Satuk Buğra Han ise, Türk kabileleri arasında efsanevi bir şahsiyete büründürüldü. Rivayete göre; rüyasında İslam dininin esaslarını öğrenmişti. Ertesi gün de Müslüman olduğunu açıklamış, sonra idaresi altındaki Türklere bu konuda rehberlik etmişti. 955 yılında ölene kadar İslamı yaymaya çalışmıştı.
Abdülkerim Satuk Buğra Han ve ondan sonraki Kağanlar, hem Türk boylarını birliğe dahil etme mücadelesini yürüttüler hem de daha batıya yönelerek Maveraünnehr’i sıkıştırdılar. 999 yılında İranlı bir devlet olan Samanoğulları’nın başşehri Buhara ele geçirildi. Samanoğulları, 999 yılında tamamen ortadan kaldırıldı. Ve Uygurlar’la savaşarak, Hotan zapt edildi. Yıl 1108’de ise güneydeki diğer bir Türk Devleti olan Gazneliler, Karahanlar’ın yayılmasını engellediler.
Esasen o sıralarda Maveraünnehr karışmış, bazı Türk beyleri merkezi dinlemez olmuşlardı. Bu durum karşısında Karahan Hakanı ile Gazne Sultanı Mahmut, 1025 yılında Belh civarında buluşarak; ittifak kurdular. Ve Kadir Han’ın kızı ile Gazneli Mahmud’un oğlu evlendiler…
DEVAMI GELECEK…
Onuncu asrın başlarında Orta Asya Türk dünyası siyasi bir dağınıklık içinde idi. Büyük Türk Hakanlığı’nın temsilcisi olan Uygurlar, bu vasıflarını kaybetmiş, Doğu Türkistan’da sıkışarak; askeri kudreti bulamayan bir devlet durumuna düşmüştü. Türk boyları merkezi idareye tabi olmazken, müstakil beylikler halinde yaşıyorlardı.
Fakat onuncu asra girilince, adeta bir ihtilal vuku buldu. Önce 921 yılında Bulgar Türkleri, arkasından Uygurların batısında yaşayan Yağma Çiğil Argu ve Karluk Türkleri de İslamiyet’i kabul ettiler.
YENİ BİR HANEDAN
Bütün bu kabilelerin ihtida etmesine sebep, yüzyıldan beri Batı Kağanlığı’na hakim bulunan Karahan Hanedanı’ndan Satuk Buğra Han’ın Müslüman oluşudur. Tahminlere göre 200 bin çadır halkı, hepsi birden Hak dinine geçmişlerdi.
Daha önce Karahan Kağanları şaman idiler. Şamanizmin vahdaniyet ve ahiret telakileri ile insanları eşit sayan ve vicdan hürriyetine kıymet veren esasları, İslami kaidelere çok yakındı. Bu yüzden Türkler Müslümanlığı benimsemekte ve ona intibakta hiç güçlük çekmediler.
Abdulkerim adını alan Satuk Buğra Han ise, Türk kabileleri arasında efsanevi bir şahsiyete büründürüldü. Rivayete göre; rüyasında İslam dininin esaslarını öğrenmişti. Ertesi gün de Müslüman olduğunu açıklamış, sonra idaresi altındaki Türklere bu konuda rehberlik etmişti. 955 yılında ölene kadar İslamı yaymaya çalışmıştı.
Abdülkerim Satuk Buğra Han ve ondan sonraki Kağanlar, hem Türk boylarını birliğe dahil etme mücadelesini yürüttüler hem de daha batıya yönelerek Maveraünnehr’i sıkıştırdılar. 999 yılında İranlı bir devlet olan Samanoğulları’nın başşehri Buhara ele geçirildi. Samanoğulları, 999 yılında tamamen ortadan kaldırıldı. Ve Uygurlar’la savaşarak, Hotan zapt edildi. Yıl 1108’de ise güneydeki diğer bir Türk Devleti olan Gazneliler, Karahanlar’ın yayılmasını engellediler.
Esasen o sıralarda Maveraünnehr karışmış, bazı Türk beyleri merkezi dinlemez olmuşlardı. Bu durum karşısında Karahan Hakanı ile Gazne Sultanı Mahmut, 1025 yılında Belh civarında buluşarak; ittifak kurdular. Ve Kadir Han’ın kızı ile Gazneli Mahmud’un oğlu evlendiler…
DEVAMI GELECEK…
Yayınlanma Tarihi : 17/12/2024 00:55
Okunma Sayısı : 183
Okunma Sayısı : 183
MURATLIMIZIN EN BÜYÜK SORUNU NEDİR?
Çevre ve hava kirliliği
Ulaşım ve otopark
Çarpık kentleşme
Alt yapı ve kanalizasyon
Asayiş ve uyuşturucu
Yeşil alan ve parklar
Yol ve kaldırımlar
Günlük Kurlar
